حقوق هوایی

مقدمه

حقوق هوایی یکی از رشته‌های نسبتاً جدید حقوق به شمار می‌رود که تعیین‌کنندۀ قواعد عبور و مرور هواپیماها، مقررات مربوط به فرودگاه‌ها، حق پرواز و هدایت هوایپما، و مقررات مربوط به بهره‌برداری از هواست. حقوق هوا در کنار حقوق دریایی، از حوزه‌های دارای همپوشانی در حقوق بین‌الملل به شمار می‌روند که مقررات حقوق عمومی در آن اهمیت بیشتری دارد. به طور کلی می‌توان گفت قواعد مربوط به فرودگاه‌ها، حق پروازها، و هدایت هواپیماها در قلمرو هوایی کشورها، از موضوعات اصلی حقوق هوایی هستند. چندین معاهده و سند حقوقی مهم در زمینه حقوق هوایی وجود دارد که منشأ شکل‌گیری برخی سازمان‌های بین‌المللی مهم همچون ایکائو نیز شده‌اند. در ادامه به شرح مختصری از سیر تحول این رشته از حقوق بین‌الملل می‌پردازیم.

۱. عهدنامه پاریس

نقش و اهمیت هواپیماهای جنگی و به طور کلی صنعت هواپیماهایی در جریان جنگ جهانی اول، فاتحان جنگ را بر آن داشت تا عهدنامه‌ای را در این زمینه تنظیم کنند که تنظیم‌کنندۀ روابط کشورهای برتر در زمینه استفاده از حریم هوایی بین‌المللی باشد. نتیجۀ این امر، امضای عهدنامه پاریس توسط ۲۷ کشور در ژوئیه ۱۹۲۲ بود. عهدنامه پاریس که با عنوان نخستین معاهدۀ بین‌المللی مهم در صنعت هواپیمایی از آن یاد می‌شود، نکات مهمی همچون اصل حاکمیت کشورها، عبور و مرور در فضای بالای دریاهای آزاد، و قبول اصل عبور بی‌ضرر هواپیماهای غیرنظامی را به رسمیت شناخت. بعدها تعداد کشورهایی که به این عهدنامه پیوستند به ۵۳ کشور افزایش یافت و اصلاحات مهمی نیز در آن صورت گرفت تا تأمین‌کنندۀ منافع کشورهای بیشتری باشد.

۳.مشاوره در زمینه فعالیت‌های تجاری و بازرگانی خارجی

یکی از برنامه‌هایی که اغلب شرکت‌های بزرگ و موفق تجاری و بازرگانی در سر دارند، افزایش حضور در بازارهای بین‌المللی است. به رغم جذابیت‌های فراوان این عرصه، مهم‌ترین پیش‌زمینه برای حضور در بازارهای جهانی و بین‌المللی، آگاهی کامل از قواعد حضور در این عرصه است. دفتر حقوقی بین‌‌المللی ESK Law Firm با سال‌ها سابقۀ مفید در ارائه خدمات حقوقی به انواع شرکت‌های ایرانی و خارجی، آمادگی دارد تا در زمینه‌های زیر همراه بازرگانان و سرمایه‌گذاران باشد:

• مشاوره در زمینه مقررات حاکم بر صادرات و واردات
• مشاوره پیرامون قوانین سرمایه‌گذاری در عرصه بین‌المللی
• مشاوره در زمینه گشایش اعتبار اسنادی (LC) برای انجام فرایندهای پرداخت
• ارائه خدمات مشاوره در زمینه قوانین و حقوق مربوط به حمل‌و‌نقل دریایی و جا‌به‌جایی کالا و حمل‌ونقل زمینی و هوایی
• ارائه کلیه خدمات حقوقی در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری و ترخیص بار در مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی
• ارائه مشاوره تخصصی در زمینه قوانین گمرکی در عرصه بین‌المللی
• خدمات حقوقی مالیاتی شرکت‌ها در عرصه خارجی با توجه به قوانین و مقررات کشور مقصد
• خدمات حقوقی بانکی و پولی در کشورهای خارجی

۴. اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا)

کنوانسیون شیکاگو در تعریف بسیاری از مفاهیم و نیز پاسخگویی به مسائل اقتصادی پیرامون وضعیت مقررات بین‌المللی هوایی کارآمدی چندانی نداشت. به همین دلیل شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی تصمیم گرفتند تا با تأسیس اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) در سال ۱۹۴۵، به ابهامات موجود در کنوانسیون شیکاگو پاسخ دهند. یاتا با هدف تسهیل و هماهنگی بیشتر میان شرکت‌های هواپیمایی و دولت‌ها تأسیس شد. یکی از کارهای مهم این اتحادیه، تعیین نرخ‌های هواپیمایی و ابلاغ به کشورها جهت تصویب در مجالس داخلی بود.

هدف از این تعیین نرخ، جلوگیری از رقابت‌های ناسالم و تأمین حداکثری منافع مشتریان بود. موفقیت یاتا در ساماندهی به مسائل اقتصادی موجود در حقوق هوایی سبب شد تا یاتا در انعقاد قراردادها و موافقتنامه‌های بین‌المللیِ فراوانی نقش مؤثر داشته باشد. در واقع شرکت‌های بین‌المللی هوایی ترجیح می‌دهند تا تعیین نرخ پرواز میان خودشان را به یاتا بسپارند. هرچند مشکلات ساختاری و عدم هماهنگی سیاست‌ دولت‌های عضو، این اتحادیه را نیز در دنبال‌کردن صد درصدی اهداف از پیش تعیین‌شده‌اش با چالش‌هایی مواجه ساخته است.
دفتر حقوقی بین‌المللی ESK آمادگی دارد تا تجربیات ارزشمند خود در زمینه حقوق هوایی را در اختیار اشخاص حقیقی، شرکت‌ها و سازمان‌ها قرار دهد تا با آگاهی و دانش کافی نسبت به فعالیت در این عرصه اقدام کنند.