حقوق تأمین مالی پروژه‌ها

تأمین مالی پروژه (Project Finance) که یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر پروژه به شمار می‌رود به معنای تأمین منابع مالی مورد نیاز و ضروری برای راه‌اندازی و اجرای پروژه معین توسط فاینانسور یا بانک‌ها و مؤسسات مالیِ تأمین مالی‌کننده است. تأمین مالی پروژه، استهلاک مبالغ پرداخت‌شده و سود متعلقه از محل عواید و درآمد حاصل از پروژه را نیز مشخص می‌کند.

براساس قراردادهای تأمین مالی پروژه، فاینانسور متعهد به تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای پروژه است و در مقابل، شرکت پروژه یا طرف دریافت‌کنندۀ منابع مالی نیز متعهد می‌شود تا اصل و فرع مبالغ را مطابق شرایط قرارداد از عواید حاصل از پروژه بازپرداخت کند. تأمین‌کنندگان مالی تنها در شرایطی حاضر به تأمین مالی پروژه‌ای هستند که طرح دارای توجیه اقتصادی باشد و مطالعات امکان‌سنجی، نویدبخشِ امکان بازپرداخت اصل و فرع وام از تولیدات پروژه باشد. در غیر این صورت فاینانسور علاقه‌ای به پذیرش ریسک و مشارکت در تأمین مالی و سایر هزینه‌ها نخواهد داشت.

منابع تأمین مالی پروژه

از نظر حقوقی منابع مالی تأمین پروژه در سه دسته کلی جای می‌گیرند: سهم آورده، وام، ترکیبی از دو مورد نخست. اینکه کدام یک از این روش‌ها در تأمین مالی پروژه انتخاب شود، به ماهیت، ساختار و شرایط پیش‌بینی‌شده در آن، ارتباط می‌یابد.

در تأمین مالی از روش سهم آورده که در واقع همان سرمایه‌گذاری نیز هست، صاحبان پروژه یا سهام‌داران آن شرکت، تأمین مالی را بر عهده می‌گیرند. چنین امری البته در آینده دریافت تسهیلات عمومی و دولتی را نیز آسان‌تر خواهد کرد زیرا پیش از تلاش برای وارد کردن دولت به ریسک پروژه، صاحبان و بانیان آن، این اقدام را انجام داده‌اند. تأمین مالی پروژه از طریق سهام آورده، معمولاً سهم اندکی از تأمین مالی طرح‌ها به شمار می‌آید زیرا بانیان اصلی که معمولاً مبالغ هنگفتی را وارد کار می‌کنند، به دنبال کسب اصل و سود سرمایه‌گذاری‌شان هستند و بدیهی است به‌منظور پوشش ریسک‌های مزبور، نرخ بازگشت سرمایۀ بیشتری را نسبت به وام‌دهندگان طلب می‌کنند.

هرچه نسبت آورده به وام کمتر باشد، از نقطه‌نظر سهام‌داران مطلوب‌تر است؛ زیرا سهم آورده به دلایل مختلف از‌جمله تأخیر در بازیافت و تقدم بازپرداخت وام نسبت به آورده، ریسک‌های بیشتری را متوجه سهام‌داران می‌کند و بنابراین در مقابل، نرخ بازگشت بیشتری را می‌طلبد؛ این امر بر هزینه‌های اجرای پروژه می‌افزاید.

دومین روش در تأمین مالی پروژه‌ها، دریافت وام یا فاینانس از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری است. در پروژه‌های بسیار بزرگ مانند پروژه‌های ساخت نیروگاه‌ها یا پالایشگاه‌ها، معمولاً به دلیل حجم بالای مبالغ درخواستی که گاه خارج از توان یک بانک است، کنسرسیومی از بانک‌ها تحت یک قرارداد واحد، اقدام به اعطای تسهیلات به پروژه می‌کنند. در این روش یک بانک نمایندگی سایر بانک‌ها را بر عهده می‌گیرد و وظیفه ساماندهی سایر بانک‌ها و نیز ارتباط با پروژه را عهده‌دار خواهد شد.
سومین روش در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ، صدور اوراق قرضه است. این اوراق از نظر ماهیت تفاوت چندانی با وام اعطایی بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی و اعتباری ندارد، و ناشر متعهد است بازپرداخت اصل و سود مشخص‌شده را در زمانی که اعلام می‌دارد، تضمین کند. تنها تفاوت اوراق قرضه با وام این است که برخلاف اخذ وام که بانک‌ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری، طرف قرارداد با شرکت پروژه هستند، ناشر اوراق قرضه، این اوراق را با سود ثابت در بازار مالی عرضه می‌کند.
در کنار روش‌های مطرح‌شده، روش‌های دیگری نیز در زمینه تأمین مالی پروژه‌ها به کار گرفته می‌شوند. وام‌های تبعی، مشارکت بخش عمومی، تسهیلات مؤسسات چندجانبۀ بین‌المللی نیز از دیگر روش‌های مرسوم در این زمینه هستند.

برای اطلاع بیشتر در این زمینه بهتر است مقاله منابع تأمین مالی پروژه (کلیک کنید) را مطالعه کنید.

رعایت جزئیات بسیار زیادی در شیوه‌های تأمین مالی پروژه وجود دارد که به تناسب ساختار طرح، نوع قراردادها، سطح توسعه‌یافتگی کشور مجری پروژه، زمان‌بندی پرداخت سود سرمایه‌گذاران، شرایط اعطای امتیاز از سوی دولت میزبان، قوانین دولت میزبان در زمینه سرمایه‌گذاری، از پروژه‌ای به پروژۀ دیگر متفاوت خواهد بود. در واقع با توجه به اهمیت فراوان تأمین مالی پروژه که تعیین‌کنندۀ چشم‌انداز تحقق اهداف یا عدم تحقق اهداف آن است، باید در هنگام انعقاد قراردادها، به تناسب شرایط حاکم بر قرارداد، دربارۀ آن تصمیم‌گیری کرد.